Μετά από ένα μεγάλο διάλειμμα επανήλθαμε! Από την αρχή της σχολικής χρονιάς φέτος έχω αφιερώσει όλο τον χρόνο μου στο καινούργιο μου εγχείρημα, Orthodox Pebbles. Εκεί επιχειρώ πιο επίσημα αυτό που εδώ κάνω σε προσωπικό επίπεδο: Να φτιάξω πρωτότυπο και όμορφο εκπαιδευτικό υλικό που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα από την ομογένεια – με θέμα τα Θρησκευτικά αυτή τη φορά. Οι πρώτες ενδείξεις από την προβολή του νέου μου αυτού εγχειρήματος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ενθαρρυντικές, και φέτος θα αφιερώσω πολλή ενέργεια στην προσπάθεια αυτή – έτσι η Ιστορία ίσως να μείνει λίγο πίσω σε κάποιες περιπτώσεις.
Στην Ιστορία, επιπλέον, απέκτησα φέτος και δεύτερο μαθητή, τον γιο μου, που τέλειωσε κι αυτός πέρυσι το ελληνικό σχολείο. Ξεκινήσαμε τα μαθήματα εδώ και τρεις βδομάδες, και με χαρά διαπιστώνω ότι η δουλειά που είχα κάνει όλη τη χρονιά πέρυσι αποδίδει: Για να ξανακάνω το ίδιο μάθημα δεν χρειάζομαι πάνω από μισή ώρα προετοιμασία (που αυτός ήταν ο αρχικός μου στόχος), και τα βρίσκω όλα έτοιμα μέσα σε κάθε ανάρτηση.
Με όλα αυτά, συνολικά δυσκολευτήκαμε λίγο να πιάσουμε έναν ρυθμό, γιατί τα δεδομένα μας άλλαξαν αρκετά. Ίσως χρειαστεί να απλοποιήσω λίγο την κατάσταση εδώ στο Κατ’ Οίκον Ιστορία για να τα προλαβαίνω όλα – είναι αλήθεια ότι πέρυσι αφιέρωνα ατελείωτες ώρες στα μαθήματα της Ιστορίας, να ψάχνω και να τα φτιάχνω όλα περιποιημένα. Θα δούμε πώς θα τα καταφέρουμε στην πορεία. Όπως και να έχει, πάντως, ξεκινάμε!
Το μάθημα αυτό ήταν το τελευταίο μας πριν τελειώσουμε την περσινή σχολική χρονιά. Το αρχίσαμε – όμως, λόγω διαφόρων εμπλοκών, το αφήσαμε μισό. Γι’ αυτό και ξεκινήσαμε τη φετινή χρονιά με το ίδιο πάλι μάθημα, μαζί με μια γρήγορη ανασκόπηση της αρχαϊκής εποχής, ώστε να θυμηθούμε πού βρισκόμαστε. Για την ανασκόπηση χρησιμοποιήσαμε την ηλεκτρονική άσκηση από τον ιστότοπο “Ελληνικός Πολιτισμός” του φιλόλογου Γιάννη Παπαθανασίου: Επανάληψη στην αρχαϊκή εποχή. Και τώρα η συνέχεια!…
Δες πρώτα το ακόλουθο βίντεο, που είχαμε αρχίσει να βλέπουμε στο προηγούμενο μάθημα. Σήμερα θα δεις από το 15:07 έως το 29:58.
Πριν ξεκινήσεις το σημερινό μάθημα, τύπωσε το πακέτο φύλλων εργασίας (αρχείο PDF). Καθώς θα προχωράς στο μάθημα, θα συμπληρώνεις και την ανάλογη δραστηριότητα.
Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Μελέτησε την περιοχή της Αττικής από τον χάρτη Google MyΜaps, και στη συνέχεια συμπλήρωσε τις σελίδες 1 και 2 του πακέτου φύλλων εργασίας.
Με βάση όσα είδες στην παρουσίαση, συμπλήρωσε τη σελίδα 3 στο πακέτο.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
Δες τώρα, αν θέλεις, ένα σύντομο βίντεο που θυμίζει τον πιο γνωστό μύθο με πρωταγωνιστή τον Θησέα.
___________
Ο ΚΟΔΡΟΣ, ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Αφού συμβουλευτείς πάλι την παρουσίαση που είδες στην αρχή, και διαβάσεις για τον Κόδρο στο ανάλογο λήμμα της Wikipedia, συμπλήρωσε τις σελίδες 4 και 5 από το πακέτο.
Και ένα σύντομο βίντεο για την ανασκαφή στη νεκρόπολη του Φαλήρου.
Τώρα, χρησιμοποιώντας το παραπάνω βίντεο της Μηχανής του Χρόνου και την παρουσίαση που είδες στην αρχή του μαθήματος, συμπλήρωσε τις υπόλοιπες σελίδες του πακέτου.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
__________________
Τέλος, με βάση όσα έγραψες στα φύλλα εργασίας συμπλήρωσε τα τετραγωνάκια για τον Κόδρο, τον Κύλωνα και τον Δράκοντα στη διαδραστική εφαρμογούλα-lapbooking (αρχείο PDF) – (θα μείνει σήμερα ημιτελής για να χρησιμοποιηθεί και στα επόμενα δύο μάθηματα).
Β. Συμπλήρωσε το σταυρόλεξο που θα βρεις εδώ (από τον δάσκαλο Άγγελο Χαραλάμπους).
Γ. Μελέτησε:
Τα δεδομένα για τη ζωφόρο του Παρθενώνα και την πομπή των Παναθηναίων που θα βρεις εδώ (εφαρμογή Υπουργείου Πολιτισμού και Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών – χρειάζεται Flash player για να παίξει, οπότε είναι πιθανό στον υπολογιστή σας να λειτουργεί καλύτερα σε browsers διαφορετικούς από τον Chrome).
Στη συνέχεια φτιάξε ένα διαφημιστικό φυλλάδιο όπου θα προβάλλεις τη γιορτή για να προσελκύσεις επισκέπτες. Μην ξεχάσεις να αναφερθείς στο πρόγραμμα, την πομπή, τους αγώνες και τα βραβεία.
(Δυστυχώς, για το μάθημα αυτό πολύ από το υλικό που χρησιμοποίησα είναι στα Αγγλικά. Για την αρχαϊκή και κλασική Ελλάδα μαθαίνουν και στα αμερικάνικα σχολεία κάποια στιγμή στο γυμνάσιο, οπότε κυκλοφορεί αρκετό σχετικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο και κάποιο από αυτό ήταν καλύτερο από τα αντίστοιχα ελληνικά που βρήκα. Μάλιστα για την αγωγή των αγοριών στη Σπάρτη χρησιμοποίησα ένα υπάρχον μάθημα TedEd, καθώς περιείχε καλές ερωτήσεις συνοδευτικές του βίντεο, τις οποίες επεξεργαστήκαμε χωρίς να χρειαστεί εγώ να φτιάξω δικές μου.
Μην παραλείψετε να ρίξετε μια ματιά στην ψηφιακή εφαρμογή που έφτιαξα ειδικά για το μάθημα, καθώς και στον συνεχιζόμενο πειραματισμό μας με διαδραστικά φυλλαδιάκια.)
ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ – 800-479 π.Χ.
Η ΠΟΛΗ – ΚΡΑΤΟΣ
Δες πρώτα το ακόλουθο βίντεο.
Στη συνέχεια μελέτησε την εφαρμογή που θα βρεις εδώ (την έφτιαξα ειδικώς για το μάθημα).
(Τις τρεις δραστηριότητες που ακολουθούν τις έχω μαζέψει στο ακόλουθο αρχείο PDF που μπορείτε να τυπώσετε και να χρησιμοποιήσετε.)
Τώρα τύπωσε τη φωτογραφία και σημείωσε πάνω της τα ακόλουθα:
Στη συνέχεια, κάτω από τη φωτογραφία σημείωσε τα ακόλουθα:
1. Κοίταξε εδώ και βρες τον ορισμό της λέξης “ακρόπολη”. Επίσης σημείωσε τουλάχιστον τέσσερις αρχαίες πόλεις που είχαν ακρόπολη.
Κοίταξε το βίντεο με αναπαράσταση της αρχαίας αγοράς της Αθήνας.
Τώρα κοίταξε εδώ κι εδώ και γράψε τι ήταν η αγορά στους αρχαίους χρόνους και τι δραστηριότητες γίνονταν σ’αυτήν.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
_________________
Η ΣΠΑΡΤΗ
Α. ΧΩΡΟΣ-ΧΡΟΝΟΣ
Κοίταξε το ακόλουθο βίντεο.
Σύμφωνα με μια πιθανή υπόθεση, οι Δωριείς εισέβαλαν γύρω στον 11ο αιώνα από τον βορρά στην περιοχή της Λακωνίας (όπου βρίσκεται η σημερινή Σπάρτη) και υποδούλωσαν τον ντόπιο πληθυσμό, που έτσι μετατράπηκε στους λεγόμενους εἵλωτες. Αυτοί οι δούλοι δεν αποτελούσαν, όπως στις άλλες πόλεις, ατομική ιδιοκτησία των Σπαρτιατών αλλά θεωρούνταν περιουσία της πόλης. Ζούσαν σχετικά αυτόνομοι σε καλύβες μέσα στα χωράφια και καλλιεργούσαν τα κτήματα των κυρίων τους.
Το ἄστυ της Σπάρτης (εκεί όπου βρίσκεται η σημερινή πόλη της Σπάρτης) δημιουργήθηκε από τον συνοικισμό τεσσάρων χωριών και για πολλούς αιώνες δεν είχε τείχη. Η αρχαία πόλη-κράτος της Σπάρτης ήταν πολύ μεγαλύτερη: Αρχικά περιλάμβανε μόνο την εύφορη κοιλάδα του Ευρώτα, ανάμεσα στον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα. Προς το τέλος του 8ου αι., όμως, οι Σπαρτιάτες κετέκτησαν και τη Μεσσηνία στα δυτικά του Ταΰγετου. Κατέλαβαν τη νέα περιοχή με πόλεμο (Α΄Μεσσηνιακός Πόλεμος) και τη διατήρησαν με σκληρή καταπίεση των Μεσσηνίων που έγιναν κι αυτοί είλωτες.
Οι Μεσσήνιοι είλωτες συνεχώς αγωνίζονταν να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους. Πρώτα εξεγέρθηκαν στα μέσα του 7ου αιώνα, όμως η επανάστασή τους απέτυχε (Β’ Μεσσηνιακός Πόλεμος). Εξεγέρθηκαν και μια φορά ακόμη, περίπου δύο αιώνες αργότερα (μετά την αρχαϊκή εποχή), όμως ηττήθηκαν και πάλι από τους Σπαρτιάτες (Γ’ Μεσσηνιακός Πόλεμος).
Στη συνέχεια δες και αυτό το βίντεο για τη Σπάρτη.
Όταν το τελειώσεις, κάνε τις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής από το Μάθημα TedEd που συνοδεύει το βίντεο που είδες (στα Αγγλικά).
Η όψη των Σπαρτιατών οπλιτών
Οι Σπαρτιάτες άφηναν τα μαλλιά τους μακριά και τα άλειφαν με λάδι. Η στολή τους ήταν κόκκινη, αφενός για να φοβίζει τον αντίπαλο και αφετέρου για να διακρίνεται πάνω της δύσκολα το αίμα, ώστε οι πληγές να μην φαίνονται πολύ. Οι ασπίδες τους ήταν καλυμμένες με χαλκό και τις γυάλιζαν για να λάμπουν στον ήλιο. Η εικόνα της σπαρτιατικής φάλαγγας πρέπει να ήταν ταυτόχρονα εντυπωσιακή και τρομακτική.
Ρεαλιστική εικονογράφηση Σπαρτιάτη οπλίτη μπορεί κανείς να βρει εδώ από τον Χρήστο Γιαννόπουλο, όμως δεν μπορώ να την χρησιμοποιήσω στο ιστολόγιο για λόγους πνευματικής ιδιοκτησίας.
Η γυναίκα στη Σπάρτη
Δες το ακόλουθο βίντεο μέχρι το 3:20.
Περαιτέρω επεξεργασία του θέματος παρατίθεται στην ενότητα “Δουλειά για το σπίτι” παρακάτω.
Τώρα συμπλήρωσε τα διαδραστικά φυλλαδιάκια που θα βρεις στο αρχείο PDF, αφού μελετήσεις:
Το tab “Κοινωνική Οργάνωση” στη δραστηριότητα από το Φωτόδεντρο που θα βρεις εδώ.
Τα tabs “Πολιτειακή οργάνωση” και “Πολίτευμα” στην εφαρμογή του Φωτόδεντρου που θα βρεις εδώ.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
____________________
ΔΟΥΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
Διάβασε το αντίστοιχο κεφάλαιο του σχολικού βιβλίου.
Κάνε την επαναληπτική άσκηση από τον ιστοχώρο Ελληνικός Πολιτισμός του φιλόλογου Γιάννη Παπαθανασίου.
Φτιάξε μία παρουσίαση για τη θέση της γυναίκας στην αρχαία Σπάρτη σε σχέση με αυτήν της Αθήνας, χρησιμοποιώντας ως πηγή τις δραστηριότητες 1, 3, 4.Β., 5.Β. από το εκπαιδευτικό σενάριο από το Φωτόδεντρο “H γυναίκα στη Σπάρτη”.
(Αυτό το μάθημα πολύ το ευχαριστήθηκα. Κατ’ αρχάς, έτυχε να κυκλοφορεί στο διαδίκτυο πολύ καλό σχετικό υλικό με πνευματικά δικαιώματα τέτοια ώστε να μπορώ να το χρησιμοποιήσω εδώ. Κατά δεύτερον, με αφορμή την προετοιμασία του μαθήματος ξεκαθάρισα κι εγώ διάφορες απορίες που είχα – βρήκα εντυπωσιακό πώς κάποιες απορίες μένουν από την παιδική ηλικία για πράγματα που κανείς θεωρεί εκ των υστέρων αυτονόητα. Ευχαριστώ θερμά τον φιλόλογο Γιάννη Παπαθανασίου για τη βοήθεια.
Τέλος, για πρώτη φορά δοκίμασα να φτιάξω, εκτός από απλό φύλλο εργασίας, ένα φυλλαδιάκι που περιλαμβάνει και στοιχειώδη χαρτοκοπτική. Ανακάλυψα το λεγόμενο lapbooking που χρησιμοποιούν εδώ οι Αμερικάνοι, φτιάχνουν τέτοια φυλλαδιάκια και τα κολλάνε όλα μαζί σε έναν μεγάλο φάκελο (σχετικό βίντεο εδώ). Έτσι, στο τέλος μιας ενότητας, έχουν κάτι σαν μίνι-λεύκωμα, με τις σημαντικές πληροφορίες καταγεγραμμένες όλες μαζί με οπτικά ευχάριστο τρόπο. Υποστηρίζουν ότι τα παιδιά, κόβοντας, διπλώνοντας κλπ., συγκρατούν καλύτερα την πληροφορία, και έχουν και περισσότερη διάθεση να διαβάσουν ξανά το δημιούργημά τους. Τώρα που το βρήκα, θα ήθελα να το εφαρμόσω για την ενότητα της αρχαϊκής εποχής, φτιάχνοντας ένα τέτοιο φυλλαδιάκι σχεδόν σε κάθε μάθημα, ώστε στο τέλος της ενότητας να ολοκληρώσουμε κι εμείς ένα τέτοιο μίνι-λεύκωμα. Θα δούμε αν θα τα καταφέρω.
Στη συνέχεια δες και το ακόλουθο βίντεο από το 2:47 έως το 4:21.
Τι διαφορές παρατηρείς στον τρόπο με τον οποίο γίνεται ο πόλεμος σε κάθε περίπτωση; Σημείωσε τες επιγραμματικά.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
(Για τη συνέχεια, και για να είναι πιο εύκολο για όποιον θελήσει να τις χρησιμοποιήσει, μάζεψα τις παρακάτω φωτογραφίες σε ένα αρχείο PDF το οποίο μπορείτε να τυπώσετε).
Η παρακάτω φωτογραφία προέρχεται από αγγείο του 5ου αι. Μπορείς να ξεχωρίσεις τον εξοπλισμό του πολεμιστή; Τύπωσε τη φωτογραφία και σημείωσε πάνω της απαντώντας στις ακόλουθες ερωτήσεις: Πόσα χερούλια βλέπεις να έχει η ασπίδα; Τι φαίνεται να φοράει ο στρατιώτης πάνω από τo ρούχo του; Πώς περιγράφεις την περικεφαλαία του; Τι όπλο βαστάει στο δεξιό χέρι; Τα πόδια του προστατεύονται;
Τώρα ψάξε στην εφαρμογή του BBC που θα βρεις εδώ και συμπλήρωσε τις παραπάνω απαντήσεις σου με τις ακόλουθες λεπτομέρειες:
(αν χρειάζεσαι μετάφραση μπορείς να χρησιμοποιήσεις το Google Translate).
Από πού προέρχεται η λέξη “οπλίτης“; (πρέπει λίγο να σκεφτείς για να το βρεις).
Από τι ήταν φτιαγμένη η ασπίδα;
Σε ποια πλευρά την κρατούσαν, δεξιά ή αριστερά;
Από τι ήταν φτιαγμένο το λοφίο της περικεφαλαίας και γιατί τη στόλιζαν έτσι;
Από τι ήταν φτιαγμένος ο θώρακας;
Τώρα κοίταξε την παρακάτω εικόνα. Τυπωσέ την κι αυτήν και σημείωσε πάνω της τις απαντήσεις στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Πηγή: Αττικός αμφορέας του 6ου αι. από το μουσείο του Λούβρου, Public domain via Wikimedia Commons
Εκτός από την πανοπλία τι άλλο βλέπεις ότι μπορεί να είχαν κάποιοι στρατιώτες;
Τι πιστεύεις ότι χρειάζονταν οι στρατιώτες για να μπορούν να συντηρούν αυτό το επιπλέον κομμάτι του εξοπλισμού τους;
Νομίζεις ότι αυτοί που μπορούσαν να διαθέσουν τα απαραίτητα έξοδα ήταν πολλοί ή λίγοι;
Τέλος, μελέτησε την ακόλουθη φωτογραφία που προέρχεται από αγγείο του 7ου αι., τύπωσε την κι αυτήν και σημείωσε πάνω της τις απαντήσεις σου στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Οι οπλίτες πολεμούν μαζί ή ο καθένας μόνος του; Κοντά ή μακριά μεταξύ τους;
Τι νομίζεις ότι κάνει ο άνθρωπος πίσω αριστερά;
Τι σχέδια έχουν οι στρατιώτες της δεξιάς ομάδας στις ασπίδες τους;
Μπορείς να αναγνωρίσεις σε κάποια ασπίδα το γοργόνειο; (κεφάλι της Μέδουσας – μυθικού τέρατος – που είχε αποτροπαϊκό χαρακτήρα, δηλαδή χρησιμοποιούνταν για να διώχνει τα κακά πνεύματα αλλά και για να τρομάζει τον εχθρό). Σημείωσέ το.
(Το δικό μας αποτέλεσμα για όλα τα παραπάνω εδώ:)
Κατά την αρχαϊκή εποχή, δημιουργήθηκε μια πολύ σημαντική καινοτομία στον πόλεμο: η οπλιτική φάλαγγα.
Οι πολεμιστές δεν πολεμούσαν πια ένας-ένας, όπως έχουμε δει στον Όμηρο, αλλά συγκροτημένοι σε μία ομάδα, πολύ κοντά μεταξύ τους. Κάθε οπλίτης κάλυπτε με την ασπίδα του την αριστερή πλευρά του σώματος του και τη δεξιά του διπλανού του, ενώ χρειαζόταν μεγάλος συντονισμός ώστε η φάλαγγα να κινείται όλη μαζί σαν ένα σώμα. Η πρώτη σειρά πολεμούσε, ενώ οι πίσω σειρές έσπρωχναν, με σκοπό τη δημιουργία ρήγματος στις γραμμές του αντίπαλου.
Δες το βίντεο που ακολουθεί για να πάρεις μια ιδέα πώς θα μπορούσε να διεξάγεται μια μάχη με την οπλιτική φάλαγγα (οι μπλε πολεμιστές στο βίντεο συγκροτούν τη φάλαγγα).
Οι οπλίτες δεν ήταν επαγγελματίες στρατιώτες, αλλά καθημερινοί άνθρωποι που ασκούνταν ώστε να είναι έτοιμοι ανά πάσα στιγμή για πόλεμο. Σε περίοδο ειρήνης ζούσαν κανονικά στην πόλη ασχολούμενοι με τις δουλειές τους.
Η προμήθεια του πολεμικού εξοπλισμού ήταν ατομική υπόθεση. Ο κάθε πολεμιστής ήταν υπεύθυνος για την αγορά και τη συντήρηση της πανοπλίας του. Ο εξοπλισμός αυτός ήταν ακριβός – όσοι λοιπόν είχαν χρήματα μπορούσαν να έχουν και όπλα. Στη φάλαγγα συμμετείχε μόνο όποιος μπορούσε να αποκτήσει τον απαραίτητο εξοπλισμό.
Κοίταξε έτσι πώς χωρίζονταν οι πολεμιστές, ανάλογα με τον οπλισμό που είχαν:
Στη φάλαγγα συμμετείχαν οι οπλίτες: Γεωργοί και άλλοι επαγγελματίες που δεν ήταν ούτε πολύ φτωχοί, ούτε πολύ πλούσιοι.Αυτοί είχαν τα απαιτούμενα χρήματα για να αποκτήσουν την πανοπλία και ήταν και οι περισσότεροι στην πόλη. Έτσι η φάλαγγα έγινε σιγά σιγά το μεγαλύτερο και σημαντικότερο πολεμικό σώμα της πόλης.
Υπήρχαν και οι άριστοιπου γνωρίζουμε από τα προηγούμενα μαθήματα, οι πολύ πλούσιοι που ήταν και οι πιο λίγοι. Αυτοί μπορούσαν να συντηρούν, εκτός από τον οπλισμό, άλογα και άρματα, γι’ αυτό και δεν συμμετείχαν στη φάλαγγα αλλά στα μικρότερα σώματα των ιππέων.
Οι πολύ φτωχοί δεν μπορούσαν να αγοράσουν τον οπλισμό, και γι’ αυτό ούτε εκείνοι δεν συμμετείχαν στη φάλαγγα, αλλά σε ελαφρά άτακτα βοηθητικά τμήματα, συνήθως στα άκρα της φάλαγγας, όπου πολεμούσαν με πέτρες, σφεντόνες και τόξα. Ονομάζονταν ψιλοί.
Συμπλήρωσε τώρα το ακόλουθο φύλλο εργασίας (αρχείο PDF).
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
_____________________
ΤΑ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ
Δες την ακόλουθη παρουσίαση μέχρι τη διαφάνεια 12:
Επιγραμματικά λοιπόν, η φάλαγγα έφερε τις ακόλουθες αλλαγές:
Πνεύμα συντροφικότητας, ισότητας, αλληλεγγύης ανάμεσα στους οπλίτες.
Προείχε πλέον το σύνολο και όχι το άτομο – πολεμούσαν για την πατρίδα, όχι για την προσωπική δόξα τους.
Δεν ήταν πια τόσο σημαντική η σωματική δύναμη όσο η ικανότητα να παραμένει ο πολεμιστής ψύχραιμος δίπλα στους συμπολεμιστές του. Ήταν μεγάλη ατιμία να εγκαταλείψει κανείς τη θέση του στη μάχη και τιμωρούνταν αυστηρά γι’ αυτό.
Και πολύ σημαντικό!! Οι οπλίτες άρχισαν να διεκδικούν δικαιώματα στη μοιρασιά των λαφύρων και στη λήψη των αποφάσεων.
Μελέτησε τώρα την ακόλουθη παρουσίαση για να δεις πώς διαμορφώθηκαν αυτές οι διεκδικήσεις (προχώρησε μέχρι και τη διαφάνεια 12).
Οι εικόνες που ζωγράφιζαν οι πολεμιστές στις ασπίδες τους είχαν γι’ αυτούς ιδιαίτερη σημασία. Συνήθως συμβόλιζαν την ανδρεία και τη γενναιότητα ή, όπως είδαμε, μπορεί να είχαν αποτροπαϊκό χαρακτήρα. Σε άλλες περιπτώσεις το σύμβολο ήταν ενιαίο για ολόκληρη την πόλη, όπως στη Σπάρτη, όπου οι ασπίδες είχαν πάνω τους το γράμμα Λ (από τη λέξη “Λακεδαίμων”). Χρησιμοποιώντας ένα χάρτινο πιάτο, μπορεί κανείς να φτιάξει τη δική του ασπίδα. Μπορεί να πάρει ιδέες για τη διακόσμηση από εδώ, να ψάξει κι άλλο στο διαδίκτυο για αντίστοιχα σύμβολα ή να χρησιμοποιήσει κάποιο δικό του σύμβολο με ιδιαίτερη προσωπική σημασία.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ – ήρθε και μια φίλη και τους έχωσα όλους μαζί και με τον μικρό μου γιο να φτιάχνουν οπλιτικές ασπίδες, δυστυχώς όλοι διάλεξαν την ίδια διακόσμηση :-))
(Αυτή η ενότητα προέκευψε αρκετά μακροσκελής γιατί η σχετική πληροφορία που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο είναι άφθονη και χρήσιμη. Εμείς τελικά, παρ’ ότι εδώ την παρουσιάζω ως ένα μάθημα, τη χωρίσαμε σε δύο μαθήματα γιατί ήταν πολύ το υλικό για να το αντιμετωπίσουμε με τη μία).
_______________________
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Έχεις σίγουρα ακούσει για τη λεγόμενη “μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη”. Πολλές φορές κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν να φύγουν ή αναγκάζονται να φύγουν από τη χώρα τους. Δες εδώ ένα σχετικό βίντεο (από την αρχή μέχρι το 3:18).
Στη συνέχεια δες τα ακόλουθα βίντεο.
Και το ακόλουθο βίντεο από την αρχή μέχρι το 2:00
Πιθανώς και η δική σου οικογένεια να έχει φύγει από την Ελλάδα για να ζήσει σε κάποια άλλη χώρα. Από αυτά που είδες στα προηγούμενα βίντεο και από την εμπειρία σου συμπλήρωσε το ακόλουθο ερωτηματολόγιο (αρχείο PDF).
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
__________________
Όπως πολλοί άνθρωποι σήμερα, έτσι και οι αρχαίοι Έλληνες μετακινήθηκαν μαζικά προς άλλες περιοχές.
Είπαμε σε προηγούμενο μάθημα ότι τα ελληνικά φύλα εξαπλώθηκαν τη γεωμετρική εποχή κυρίως προς τα παράλια της Μικράς Ασίας, μετακίνηση που ονομάστηκε Α΄Ελληνικός Αποικισμός.
Αιώνες αργότερα, από τον 8ο ως τον 6ο αι. π.Χ., οι Έλληνες μετακινήθηκαν ξανά. Η μετακίνηση αυτή ονομάστηκε Β’ Ελληνικός Αποικισμός και είχε ομοιότητες αλλά και διαφορές σε σχέση με τον Α΄Αποικισμό.
Πριν συνεχίσεις, τύπωσε το πακέτο φύλλων εργασίας που θα βρεις εδώ (αρχείο PDF) και τον χάρτη που θα βρεις εδώ (αρχείο PDF). Κόλλησε τις δύο σελίδες του χάρτη μεταξύ τους ώστε να φτιάξεις έναν μεγάλο χάρτη.
Και στη συνέχεια αυτό το βίντεο από την αρχή έως το 6:40 και από 27:46 έως 28:42.
Κατά τον Β’ Αποικισμό, πολλές ελληνικές πόλεις δημιούργησαν αποικίες σε άλλες μακρινές περιοχές. Οι αποικίες ήταν καινούργιες οργανωμένες πόλεις. Η αρχική πόλη από όπου ξεκινούσαν οι εποικιστές ονομαζόταν μητρόπολη (μητέρα + πόλη = μητρόπολη).
Τώρα απάντησε το ερωτηματολόγιο που θα βρεις στις σελίδες 1-2 του πακέτου φύλλων εργασίας.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
Ας δούμε τώρα σε ποιες περιοχές επεκτάθηκαν οι Έλληνες του Β΄Αποικισμού.
___________________
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΣΤΟΝ Β’ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟ
Α. Πήγαινε στον ακόλουθο σύνδεσμο – Εκεί βρες και πάτησε τον σύνδεσμο “Visual Timeline” στη δεξιά πλευρά της οθόνης, για να ανοίξεις ένα παράθυρο με ένα διαδραστικό χρονολόγιο.
Χρησιμοποιώντας το χρονολόγιο που άνοιξες, και το Google Τranslate για να βρεις τις ονομασίες στα Ελληνικά, συμπλήρωσε τον πίνακα που θα βρεις στη σελίδα 3 του πακέτου φύλλων εργασίας απαντώντας τις ακόλουθες ερωτήσεις:
Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα που κατέγραψες στον πίνακά σου, εντόπισε τις μητροπόλεις και τις αποικίες που σημείωσες προηγουμένως (οι μητροπόλεις είναι γαλάζιες και οι αποικίες πορτοκαλί). Στη συνέχεια κατάγραψε τη θέση των πόλεων στον χάρτη που θα βρεις στη σελίδα 3 του πακέτου φύλλων εργασίας. Σημείωσε με ένα χρώμα τις αποικίες του 8ου αι., με άλλο χρώμα τις αποικίες του 7ου αι. και με ένα τρίτο χρώμα τις αποικίες του 6ου αι. Επίσης ένωσε με βελάκια τις μητροπόλεις με τις αποικίες τους.
Γ. Με εργαλείο τον χάρτη που έφτιαξες στο βήμα Β, συμπλήρωσε τώρα την άσκηση που θα βρεις στη σελίδα 4 του πακέτου φύλλων εργασίας.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
___________________
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ Β΄ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΥ
Για ποιους λόγους αποδήμησαν οι Έλληνες του Β΄Αποικισμού;
Στη συνέχεια το πρώτο μέρος της ιστοσελίδας που θα βρεις εδώ.
Τώρα συμπλήρωσε τη λίστα με τα αίτια του Β΄Αποικισμού, όπως τα βρήκες από τα κείμενα που διάβασες, στη σελίδα 5 του πακέτου φύλλων εργασίας.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
_____________________________
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΥ
User:Bibi Saint-Pol, own work, 2007-05-31 [Public domain], via Wikimedia Commons
Οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν καράβια σαν αυτό της φωτογραφίας για να μετακινηθούν. Παρατήρησε και σχολίασέ το στη σελίδα 6 του πακέτου φύλλων εργασίας (Φαίνεται μικρό ή μεγάλο; Έχει πολλά ή λίγα κουπιά; Έχει πανιά ή όχι; Τι σε κάνει να πιστεύεις ότι άντεχε τις τρικυμίες και το δύσκολο ταξίδι;)
Στη συνέχεια σημείωσε τον ρόλο του μαντείου των Δελφών, όπως τον είδες μέσα από τα κείμενα, στη σελίδα 6 του πακέτου φύλλων εργασίας. Πώς γνώριζε το μαντείο τι πληροφορίες να δώσει;
___________________________
Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΟΣ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟ
Διάβασε το απόσπασμα από το κείμενο του Μ. Σακελλαρίου, “Η αποκρυστάλλωση του ελληνικού κόσμου” στο Γ. Χριστόπουλος (εκδ.), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1986, τόμος Β΄ (Αρχαϊκός Ελληνισμός), σ. 60-61.
Τώρα σημείωσε στη σελίδα 7 του πακέτου φύλλων εργασίας τα θετικά χαρακτηριστικά και τους φυσικούς πόρους που είχαν οι περιοχές στις οποίες ιδρύθηκαν οι αποικίες. Τι έψαχναν οι Έλληνες στις περιοχές όπου ήθελαν να εγκατασταθούν;
Α. Μελέτησε ό,τι έφτιαξες μέσα στο μάθημα και το αντίστοιχο κεφάλαιο του σχολικού βιβλίου Α΄Γυμνασίου.
Β. (Δραστηριότητα προσαρμοσμένη από εδώ)
Διάβασε τις παρακάτω φράσεις. Ποιος θα μπορούσε να τις λέει;
1. “Αυτοί οι νεοφερμένοι μού φαίνονται πολύ μυστήριοι!”
2. “Πρέπει πρώτα να ρωτήσουμε το μαντείο”
3. “Αύριο θα πάρουμε το ιερό πυρ και θα βάλουμε πλώρη για τα βόρεια!”
4. “Καλά, εδώ στην Κυρήνη θα κάνουμε χρυσές δουλειές!”
5. “Θα ανεβείτε τα στενά του Ελλησπόντου και θα σταματήσετε στο πρώτο απάνεμο λιμάνι που θα βρείτε. Έτσι προστάζει ο Απολλωνας”
6. “Εμένα πάλι, και στη μητρόπολη και εδώ, το ίδιο μου φαίνεται. Μήπως τώρα δουλεύω λιγότερο;”
Φτιάξε ένα κόμικ αναλογικό ή ψηφιακό όπου να χρησιμποιείς τις παραπάνω φράσεις ως λόγια των πρωταγωνιστών.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
Γ. Εξηγησε με δικά σου λόγια τους όρους που θα βρεις εδώ (αρχείο PDF).
Αφού δεις το βίντεο, διάβασε το κείμενο του Ηρόδοτου* (αρχαίος Έλληνας ιστορικός που έζησε τον 5ο αι. και για τον οποίο θα μιλήσουμε αργότερα).
Στη συνέχεια διάβασε το κομμάτι “Η καταγωγή του ελληνικού αλφαβήτου” από το σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου Αρχαίων Ελληνικών της Α΄Γυμνασίου.
Οι διάφορες ελληνικές πόλεις χρησιμοποιούσαν παραλλαγές του ελληνικού αλφαβήτου. Μελέτησε τα ελληνικά αλφάβητα που θα βρεις εδώ*.
* Αν οι σύνδεσμοι δεν λειτουργούν, βεβαιώσου ότι πάνω δεξιά στην ιστοσελίδα είναι πατημένη η ελληνική σημαία και όχι η αγγλική.
Τώρα προσπάθησε να αναγνωρίσεις δέκα τουλάχιστον γράμματα στη φωτογραφία του αγγείου που ακολουθεί (το αγγείο βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο). Σχεδίασέ τα σε ένα χαρτί και γράψε δίπλα τα αντίστοιχα σημερινά.
Τώρα μελέτησε αυτήν τη δραστηριότητα από την ίδια πηγή: Πάτησε “Αναπαραστάσεις –> Οι κοινωνικές ομάδες”
Στη συνέχεια διάβασε αυτό το μικρό κείμενο (από το σχολικό βιβλίο ιστορίας Α΄Λυκείου).
Τέλος, διάβασε το παρακάτω απόσπασμα (που προέρχεται από εδώ):
Με τον τερματισμό των μετακινήσεων των ελληνικών φύλων και την απόκτηση μόνιμων εγκαταστάσεων, τα μέλη του οίκου, που συνδέονταν με συγγενικούς δεσμούς, γίνονταν κάτοχοι της γης και αποκτούσαν οικονομική ισχύ. Ήταν οι άριστοι (ευγενείς), που τους γνωρίζουμε από τις διηγήσεις του Ομήρου. Στο πλαίσιο του οίκου, ωστόσο, ζούσαν και πολλοί άνθρωποι που δεν είχαν άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους ευγενείς. Αυτοί αποτελούσαν μια πολυάριθμη κοινωνική ομάδα γνωστή με την ονομασία πλήθος. Ανεξάρτητοι από τον οίκο ήταν εκείνοι των οποίων η εργασία προϋπέθετε κάποια ειδίκευση, όπως ο ξυλουργός, ο αγγειοπλάστης, ο χαλκουργός κ.ά. Αυτοί ονομάζονταν δημιουργοίκαι ασκούσαν την εργασία τους για να καλύψουν τις ανάγκες μιας κοινότητας που περιλάμβανε τους οίκους μιας περιοχής. Τέλος, οι δούλοιαποτελούσαν περιουσιακό στοιχείο του οίκου. Οι περισσότεροι είχαν αποκτηθεί από τους πολέμους ή την πειρατεία.
Οι φυλετικοί αρχηγοί της εποχής των μετακινήσεων εξελίχθηκαν σε κληρονομικούς βασιλείς, αφότου τα φύλα απέκτησαν μόνιμες εγκαταστάσεις. Ο βασιλιάςτων ομηρικών κοινωνιών ήταν ο αρχηγός του στρατού σε εποχή πολέμου και ο κυβερνήτης με θρησκευτική και δικαστική εξουσία σε περίοδο ειρήνης.
Δίπλα στο βασιλιά υπήρχε ένα συμβούλιο που αποτελούνταν από τους αρχηγούς των ισχυρών γενών. Το συμβούλιο αυτό των ευγενών (βουλή των γερόντων) βαθμιαία περιόρισε τη βασιλική εξουσία.
Όταν ο βασιλιάς έπαιρνε κάποια σημαντική απόφαση, συγκαλούσε σε σύνοδο το πλήθος, κυρίως τους πολεμιστές, για να ζητήσει τη γνώμη τους (εκκλησία του δήμου).
Ανατρέχοντας ξανά στις πηγές που μόλις μελέτησες, απάντησε τώρα το ακόλουθο ερωτηματολόγιο (αρχείο PDF).
2. Γράψε ένα μυστικό μήνυμα για κάποιον άλλο χρησιμοποιώντας ένα από τα αρχαία ελληνικά αλφάβητα που μελέτησες και γράφοντας από δεξιά προς τα αριστερά όπως στις πρώτες ελληνικές επιγραφές. Φτιάξε και δώσε στον παραλήπτη του μηνύματος ένα πινακάκι με το αλφάβητο που χρησιμοποίησες, ώστε να αποκωδικοποιήσει το μήνυμά σου.
(Το δικό μας μυστικό μήνυμα εδώ:)
3. Συμπλήρωσε τις δραστηριότητες από τα κείμενα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας που θα βρεις εδώ (αρχείο PDF).
_________________
ΕΞΤΡΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Μπορεί κανείς να οργανώσει ένα κυνήγι θησαυρού μέσα στο σπίτι που τα στοιχεία να είναι γραμμένα με το αρχαιοελληνικό αλφάβητο και από δεξιά προς τα αριστερά.
(Το μάθημα παρατίθεται όπως το έδωσα στη μαθήτρια να το εκτελέσει. Τα δικά μου σχόλια βρίσκονται σε παρενθέσεις).
Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι του Α΄Αποικισμού ασχολούνταν στην αρχή με τη γεωργία. Γρήγορα όμως κατάφεραν να πάρουν πάλι στα χέρια τους το εμπόριο της Μεσογείου, που το είχαν χάσει με την παρακμή του μυκηναϊκού πολιτισμού. Έτσι οι ελληνικές πόλεις σιγά σιγά αναπτύχθηκαν ξανά σε πλούσια εμπορικά κέντρα. Οι τέχνες και τα γράμματα άρχισαν να ανθούν και πάλι.
Την εποχή εκείνη, οι Έλληνες ξεκίνησαν να ενδιαφέρονται για το παρελθόν τους και την αναζήτηση της ρίζας τους. Παραδείγματα η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, τα έπη που τότε σύνθεσε ο Όμηρος. Ήταν μεγάλα ποιήματα που διηγούνταν ηρωικά κατορθώματα, και είχαν σκοπό να ξαναζωντανέψουν τη μυκηναϊκή εποχή, τα γεγονότα του Τρωικού πολέμου. Οι Έλληνες της γεωμετρικής εποχής έβλεπαν στους ομηρικούς ήρωες τους δοξασμένους Μυκηναίους προγόνους τους.
Ο Όμηρος, που έζησε τη γεωμετρική περίοδο, δηλαδή αιώνες μετά τη μυκηναϊκή εποχή, δεν μπορούσε να ξέρει με ακρίβεια τη ζωή των Μυκηναίων. Έτσι τα ομηρικά έπη περιγράφουν μεν κάποια στοιχεία της μυκηναϊκής εποχής, στην οποία αναφέρονται, παρουσιάζουν όμως και πολλά στοιχεία της εποχής του Ομήρου, στην οποία γράφτηκαν. Οι πρωταγωνιστές τους είναι ήρωες – βασιλιάδες, όπως αυτοί είχαν διαμορφωθεί στα γεωμετρικά χρόνια.
Στη φωτογραφία θα δεις αναπαράσταση των ομηρικών ηρώων.
Τα παραπάνω αγγείο είναι μυκηναϊκό, του 12ου αι. Εικονίζει οπλισμένους στρατιώτες, έτοιμους για τη μάχη. Κρατάνε ημικυκλική ασπίδα και δόρυ, φορούν θώρακα, περικνημίδες και κράνος με λοφίο και κέρατα. Τύπωσε τη φωτογραφία και σημείωσέ τα.
Η παράσταση προέρχεται από γεωμετρικό αγγείο του 8ου αι. Οι πολεμιστές κρατούν οκτώσχημη ασπίδα, δόρυ, βέλη και φορούν περικεφαλαία με λοφίο. Τύπωσε τη φωτογραφία και σημείωσέ τα.
(Το δικό μας αποτέλεσμα εδώ:)
_____________
Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ – ΤΟ ΗΡΩΙΚΟ ΙΔΕΩΔΕΣ
Ο αρχηγός ενός φύλου είχε αρχικά εκλεγεί από τους πολεμιστές και ήταν ο πιο ικανός στη μάχη. Αργότερα το αξίωμα έγινε κληρονομικό. Δεν ονομαζόταν πια “άναξ” όπως στη μυκηναϊκή εποχή, αλλά “βασιλεύς“. Οι ήρωες των ομηρικών επών είναι τέτοιοι βασιλείς. Εκτός από τον βασιλιά, υπήρχαν και οι άλλοι ισχυροί και πλούσιοι ευγενείς, που ακολουθούσαν, όπως κι εκείνος, το ηρωικό ιδεώδες.
Ο βασιλιάς έπρεπε διαρκώς να αποδεικνύει την ανδρεία του με ηρωικά κατορθώματα. Επίσης έπρεπε να αποδεικνύει τη γενναιοδωρία του, μοιράζοντας στους άρχοντες και τους άλλους βασιλείς πλούσια δώρα και διοργανώνοντας εντυπωσιακές γιορτές. Πολλές φορές μοίραζε και κομμάτια γης για να αποκτήσει συμμάχους. Πού τα έβρισκε όλα αυτά; Οι ληστρικές επιδρομές για την απόκτηση λαφύρων έπαιζαν σημαντικό ρόλο, και οι καυγάδες γι’ αυτά ανάμεσα στους αρχηγούς ήταν συχνοί.
Κοίταξε τώρα την παρουσίαση από το Ψηφιακό Σχολείο, σχετικά με το ηρωικό ιδεώδες στον Όμηρο – πάτησε τον σύνδεσμο “Αναπαραστάσεις –> Τιμή και αρετή του ομηρικού ήρωα“.
Στη συνέχεια γράψε μια λίστα με τα χαρακτηριστικά του ομηρικού ήρωα, όπως τα είδες στην παρουσίαση.
Συμπλήρωσε τις σχετικές με την Ιλιάδα ασκήσεις που θα βρεις εδώ (αρχείο PDF).
Αφού ολοκληρώσεις την παραπάνω άσκηση, κάνε τη δραστηριότητα που θα βρεις εδώ (εφαρμογή από το Φωτόδεντρο, Εθνικό Συσσωρευτή Εκπαιδευτικού περιεχομένου).
___________________
ΕΞΤΡΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Ιστορίες από την Οδύσσεια
Αν θέλετε να ακούσετε μια αρκετά ζωντανή διήγηση της Οδύσσειας, θα τη βρείτε από τη σειρά Μυθολογία του Διονύση Σαββόπουλου στο YouΤube. Παρ’ ότι δεν έχει εικόνα, κατά τη γνώμη μου διατηρεί τη σωστή ατμόσφαιρα, σε αντίθεση με διάφορα άλλα σχετικά βίντεο που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Τα δικά μας παιδιά την έχουν ακούσει πολλές φορές με μεγάλη διάθεση. Λάβετε υπ’ όψη σας ότι οι τελευταίες σκηνές της μνηστηροφονίας ίσως να είναι λίγο άγριες για μικρά παιδιά.
2. Το παιχνίδι της Οδύσσειας
Στον φιλολογικό ιστοχώρο “Ελληνικός Πολιτισμός” του Ι. Παπαθανασίου υπάρχει ένα πολύ ωραίο παιχνίδι σχετικό με την Οδύσσεια. Για να το παίξει κανείς πρέπει να έχει μια γενική γνώση της υπόθεσης, που μπορεί εύκολα να την αποκτήσει είτε ακούγοντας τις παραπάνω ιστορίες του Σαββόπουλου είτε διαβάζοντας κάποια παιδική έκδοση της Οδύσσειας. Η αγαπημένη των δικών μας παιδιών είναι η Οδύσσεια των αδελφών Στεφανίδη από τις εκδόσεις Σίγμα. Την ίδια σειρά τη διάβαζα κι εγώ όταν ήμουν μικρή και μου άρεσε πολύ.
3. H Οδύσσεια από Lego
Βρήκα ένα βίντεο με μια εντυπωσιακή κατασκευή της Οδύσσειας από Lego. Θα μπορούσε κανείς να εμπνευστεί και να φτιάξει τη δική του απλούστερη εκδοχή στο σπίτι.
(Το μάθημα παρατίθεται όπως το έδωσα στη μαθήτρια. Τα δικά μου σχόλια βρίσκονται μέσα σε παρενθέσεις).
Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΑΪΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ
Τα μυκηναϊκά κέντρα κατέρρευσαν στο διάστημα 1200-1100 π.Χ., για διάφορους λόγους που οι επιστήμονες τους ερευνούν.
Δες το εισαγωγικό βίντεο από την αρχή μέχρι το 3:30.
_______________
ΟΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (1.100-700 π.Χ.)
Μετά από την κατάρρευση των μυκηναϊκών κέντρων, η Ελλάδα πέρασε περίπου τέσσερις αιώνες ανακατατάξεων: 1100-700 π.Χ. Αυτή είναι η Γεωμετρική εποχή. Πολλοί επιστήμονες ονομάζουν την αρχή της και εποχή των Σκοτεινών ή Μεταβατικών Χρόνων γιατί τα ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα που έχουμε γι’ αυτήν είναι πολύ περιορισμένα.
ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ (12ος-11ος αι.)- ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Κοίταξε αρχικά αυτήν την παρουσίαση (είναι πολύ περιεκτική, όμως δεν μπόρεσα να βρω από πού ακριβώς προέρχεται για να το καταγράψω).
Αρχικά ο πληθυσμός μειώθηκε. Το βιοτικό επίπεδο έπεσε. Το ανακτορικό σύστημα έδωσε τη θέση του σε μικρές κοινότητες, χωρίς κεντρική εξουσία, που ζούσαν από τη γεωργία. Το εμπόριο και οι επαφές με τον έξω κόσμο σταμάτησαν. Οι τέχνες παρουσίασαν ύφεση. Η Γραμμική Β γραφή εξαφανίστηκε.
Η κοινωνική οργάνωση άλλαξε και έγινε φυλετική. Τα μέλη μιας φυλετικής ομάδας συνδέονταν μεταξύ τους με δεσμούς αίματος και καταγωγής, ήταν δηλαδή συγγενείς. Πολλές ομογενείς φυλετικές ομάδες συγκροτούσαν ένα φύλο.
Προσπάθησε να βρεις τα ονόματα των πιο σημαντικών ελληνικών φύλων στο παιχνίδι που θα βρεις εδώ (οι λέξεις είναι γραμμένες σε greenglish). Παίξε δυο-τρεις φορές, μέχρι να βρεις τρία διαφορετικά ονόματα.
Τα σημαντικότερα ελληνικά φύλα ήταν:
Θεσσαλοί
Βοιωτοί
Αιολείς
Ίωνες
Δωριείς
Τα ελληνικά φύλα μετακινήθηκαν μέσα στην ηπειρωτική Ελλάδα, δημιουργώντας μεγάλη αναστάτωση. Κάποια από τα μετακινούμενα φύλα έδιωξαν άλλα και εγκαταστάθηκαν στις περιοχές τους. Άλλες ομάδες υποδουλώθηκαν και πολλές αναγκάστηκαν να αναζητήσουν νέες πατρίδες. Το τελευταίο φύλο που μετακινήθηκε ήταν οι Δωριείς, που ξεκίνησαν από την Πίνδο. Οι Δωριείς κατέκτησαν την Πελοπόννησο, και οι προηγούμενοι κάτοικοί της έγιναν δούλοι, οι είλωτες.
Γενικώς παρουσιάστηκε μια κίνηση από τα βόρεια –> προς τα νότια.
Τον 10ο αι. π.Χ., λόγω ανασφάλειας και έλλειψης χώρου και πόρων, τα ελληνικά φύλα άρχισαν να επεκτείνονται και προς τα νησιά του Αιγαίου και τη Μικρά Ασία. Η μετακίνηση αυτή ονομάζεται Α΄Ελληνικός Αποικισμός.
Με τον αποικισμό, οι Έλληνες ήρθαν και πάλι σε επαφή με τις γειτονικές χώρες και σιγά σιγά ξαναπήραν στα χέρια τους το εμπόριο της Μεσογείου. Από τον 9ο αι. π.Χ. ο πληθυσμός άρχισε πάλι να αυξάνεται και οι ελληνικές κοινότητες ξεκίνησαν να πλουτίζουν και να οργανώνονται καλύτερα. Από τους Φοίνικες πήραν το φοινικικό αλφάβητο, το τροποποίησαν για τα Ελληνικά, και άρχισαν πάλι να χρησιμοποιούν τη γραφή.
Κάνε τώρα την άσκηση (πηγή: ιστότοπος “Ελληνικός Πολιτισμός“). Αν δυσκολεύεσαι, κοίταξε πάλι την προηγούμενη παρουσίαση.
_______________
H ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
Εξερεύνησε τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού στο GoogleEarth. Κοίταξε φωτογραφίες και 3D Spheres.
Η μνημειακή τέχνη της μυκηναϊκής εποχής δεν συνεχίστηκε στα γεωμετρικά χρόνια. Τα έργα τέχνης της γεωμετρικής εποχής ήταν μικρά και λιγότερο πολυτελή σε σχέση με τα μυκηναϊκά. Ήταν διακοσμημένα με γεωμετρικά μοτίβα, από όπου πήρε και το όνομά της η ιστορική περίοδος.
Τα πιο σημαντικά μνημεία της τέχνης των γεωμετρικών χρόνων είναι τα γεωμετρικά αγγεία. Από αυτά μαθαίνουμε πολλές πληροφορίες για την εποχή εκείνη.
Μεγάλος αριθμός γεωμετρικών αγγείων βρέθηκε στο αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού, στην Αθήνα.
Παίξε με τις ακόλουθες διαδραστικές εφαρμογές για να μάθεις περισσότερα για τα γεωμετρικά αγγεία (τις είχα φτιάξει πολλά χρόνια πριν, για έναν διαγωνισμό, όμως δουλεύουν ακόμη. Όπου υπάρχουν φωτογραφίες, φαίνονται καλύτερα αν το μέγεθος του παραθύρου είναι σχετικά μικρό. Κάποιοι εσωτερικοί σύνδεσμοι στις εφαρμογές δεν λειτουργούν πια, όμως το κυρίως περιεχόμενο είναι ακόμη εντάξει).
1. Τα γεωμετρικά αγγεία παρουσίαζαν μεγάλη ποικιλία σε σχήμα και διακόσμηση.
2. Ανάλογα με τη χρήση τους, υπήρχαν διαφορετικοί τύποι αγγείων.
3. Τι συγκράτησες από του τύπους των γεωμετρικών αγγείων; Παίξε το παιχνίδι για να δεις.
4. Τα γεωμετρικά αγγεία ήταν διακοσμημένα με διαφορετικά γεωμετρικά μοτίβα.
2. Σημείωσε στον χάρτη της Ελλάδας (αρχείο PDF), με διαφορετικά χρώματα, τις περιοχές στην ηπειρωτική Ελλάδα, στα νησιά και στη Μικρά Ασία όπου εγκαταστάθηκαν τα ελληνικά φύλα: Αιολείς, Ίωνες, Δωριείς. Γράψε τα ονόματα των σημαντικών πόλεων και νησιών.
(Το δικό μας αποτέλεσμα:)
3. Είπαμε πως η διακόσμηση των γεωμετρικών αγγείων ήταν αρχικά απλή και στη συνέχεια έγινε πιο σύνθετη. Επίσης οι σκηνές που εικονίζονταν ήταν αρχικά απλές, ενώ προς το τέλος της γεωμετρικής εποχής άρχισαν να εικονίζονται περίπλοκες σκηνές με ανθρώπους που διηγούνταν κάποια ιστορία.
Διάβασε για την εξέλιξη των γεωμετρικών αγγείων εδώ (από τον φιλολογικό ιστοχώρο “Ελληνικός Πολιτισμός” του Γ. Παπαθανασίου). Στη συνέχεια, αναζητώντας φωτογραφίες στο διαδίκτυο, φτιάξε μια σύντομη ηλεκτρονική παρουσίαση όπου να φαίνεται η εξέλιξη των γεωμετρικών διακοσμητικών μοτίβων στα αγγεία.
(Η ανάρτηση παρατίθεται με τις οδηγίες όπως τις έδωσα στη “μαθήτρια” να τις εκτελέσει. Τα δικά μου σχόλια βρίσκονται με πλάγια γράμματα σε παρενθέσεις).
____________
Τώρα που ολοκληρώσαμε την ενότητα για τους πολιτισμούς της Εποχής του Χαλκού, καιρός να δούμε όσα μάθαμε λίγο πιο συνολικά. Διάβασε, λοιπόν, πρώτα απ’ όλα, όλα όσα έμαθες για τους τρεις πολιτισμούς, κυκλαδικό, μινωικό, μυκηναϊκό.
Αφού κάνεις την επανάληψη, επισκέψου την ιστοσελίδα του φιλόλογου Γιάννη Παπαθανασίου και κοίταξε προσεκτικά το χρονολόγιο πάνω αριστερά, περνώντας το ποντίκι πάνω από όλους τους συνδέσμους. Στη συνέχεια, συμπλήρωσε την online άσκηση από το ίδιο ιστολόγιο.
Όταν ολοκληρώσεις την άσκηση, συμπλήρωσε κι αυτό το online ερωτηματολόγιο (πηγή: E-Πύλη των φιλολόγων).
______________
Πάμε τώρα στη δημιουργική δραστηριότητα του μαθήματος:
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ – ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ULU BURUN
Τη μετέφρασα και την απλοποίησα για τις δικές μας ανάγκες).
Το 1982, στο Ulu Βurun της Τουρκίας, ένας σφουγγαράς ανακάλυψε κάτι που τελικά αποδείχτηκε ότι είναι ένα από τα αρχαιότερα γνωστά ναυάγια, και χρονολογείται περίπου στο 1306 π.Χ. Περιείχε ένα από τα πιο πλούσια φορτία στην ιστορία της αρχαιολογίας της Μεσογείου. Τα ευρήματα της ανασκαφής βρίσκονται στο Bodrum Museum of Underwater Archaeology στην Τουρκία.
Έχεις επιλεγεί να εργαστείς ως βοηθός στο Institute of Nautical Archaeology, στο Bodrum της Τουρκίας. Πρέπει να χρησιμοποιήσεις πληροφορίες από το φορτίο του ναυαγίου για να γράψεις μια αναφορά σχετικά με:
Τα υλικά και τα αντικείμενα που ανταλλάσσονταν ανάμεσα στις κοινωνίες της Μεσογείου της Εποχής του Χαλκού.
Τους λαούς που λάμβαναν μέρος στην ανταλλαγή.
Την πιθανή διαδρομή που ακολούθησε το καράβι.
Διαδικασία
Βήμα 1 Πήγαινε στον χάρτη του Google Mymaps και εντόπισε πού βρέθηκε το ναυάγιο. Αν χρειαστεί, κάνε zoom out μέχρι να δεις την Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες.
Βήμα 2
Θα βρεις όλες τις υπόλοιπες οδηγίες και το υλικό που θα χρειαστείς για την ολοκλήρωση της δραστηριότητας στο αρχείο PDF.
Αυτό το μάθημα ακολούθησε λίγο διαφορετική δομή από τα υπόλοιπα. Το παραθέτω με τις οδηγίες στην προστακτική, όπως τις έδωσα στη “μαθήτρια” να τις εκτελέσει.
TA MYKHNAΪΚΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ
Στοn ακόλουθο χάρτη του Google My Maps βρες τις εξής περιοχές:
1. Μυκήνες
2. Τίρυνθα
3. Πύλος
4. Θήβα
Τύπωσε τον κενό χάρτη της Ελλάδας από το αρχείο PDF και σημείωσε σ’αυτόν τις θέσεις των παραπάνω περιοχών. Τι παρατηρείς; Σε ποιο μέρος της Ελλάδας βρίσκονται οι περισσότερες; Ποιες είναι πολύ κοντά μεταξύ τους; Σημείωσε τις απαντήσεις σου στο κάτω μέρος του χάρτη.
Πήγαινε στην ακρόπολη των Mυκηνών στο Google Earth.
Περιηγήσου αρχικά με τα βελάκια και μετά με το κίτρινο ανθρωπάκι. Κοίταξε φωτογραφίες και 3D Spheres για τα ακόλουθα: Πύλη των Λεόντων, Ταφικός κύκλος Α΄, Τάφος Κλυταιμνήστρας, Τάφος Αιγίσθου.
Στη συνέχεια δες το βίντεο:
Και μετά το ακόλουθο βίντεο, από το 2:40 και κάτω:
Τώρα άνοιξε τη διαδραστική παρουσίαση για τις Μυκήνες. Περιηγήσου και στο τέλος κάνε το κουίζ. (Έφτιαξα την παρουσίαση πειραματιζόμενη, ειδικώς για το μάθημα – θερμές ευχαριστίες στον φιλόλογο Γιάννη Παπαθανασίου που την ανέβασε στον ιστότοπο “Ελληνικός Πολιτισμός“).
_______
ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Δες το σχετικό βίντεο από το Φωτόδεντρο (Εθνικός Συσσωρευτής Εκπαιδευτικού περιεχομένου, μόλις τον ανακάλυψα κι έχει πολύ καλό υλικό). Στη συνέχεια απάντησε το ερωτηματολόγιο – πρόσεξε καλά το βίντεο, οι ερωτήσεις θέλουν λίγη σκέψη.
______
ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ
Δες από το Φωτόδεντρο το βίντεο για την τέχνη και αυτό για τα όπλα των Μυκηναίων.
Στη συνέχεια πήγαινε στη σχετική ιστοσελίδα του φιλολόγου Γιάννη Παπαθανασίου. Κατέβα στο κομμάτι σχετικά με την τέχνη και δες όλες τις φωτογραφίες.
Τέλος, δες την ιστοσελίδα για τις μυκηναϊκές τοιχογραφίες (από φιλολογικό ιστοχώρο που, όσο κι αν έψαξα, δεν κατάφερα να βρω σε ποιον ανήκει) και φτιάξε μια σύντομη λίστα που να απαντάει στην ερώτηση: Τι γενικά θέματα απεικόνιζαν οι μυκηναϊκές τοιχογραφίες;
ΔΟΥΛΕΙΑ “ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ”
1. Διάβασε το Κεφάλαιο 6 του σχολικού βιβλίου Ιστορίας Α΄Γυμνασίου, που καλύπτει όλα όσα εξετάστηκαν πιο πάνω.
2. Φτιάξε μια παρουσίαση Powerpoint χρησιμοποιώντας υλικό από εδώ (και πάλι υλικό από τον προηγούμενο ιστότοπο, που δεν βρήκα σε ποιον ανήκει) και φωτογραφίες που θα βρεις ψάχνοντας στο Google images με λέξεις-κλειδιά “octopus mycenaean” και “octopus minoan”. Το θέμα της παρουσίασης είναι “Ομοιότητες ανάμεσα στα έργα τέχνης των τριών πολιτισμών: Κυκλαδικού-Μινωικού-Μυκηναϊκού“.
Για όποιον θέλει μια καλλιτεχνική δραστηριότητα σχετική με τις τοιχογραφίες – πολύ καλή – εδώ βρίσκονται οδηγίες για το πώς θα φτιάξει κανείς στο σπίτι μια μίνι-τοιχογραφία από γύψο (στη δική μας περίπτωση, χρησιμοποιώντας ως πρότυπο τις μυκηναϊκές).
![By Martin Bahmann (Self-photographed) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html), CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/) or CC BY-SA 2.5-2.0-1.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5-2.0-1.0)], via Wikimedia Commons](https://commons.wikimedia.org/wiki/File%3AUluburun1.jpg)
Κατ' Οίκον Ιστορία 
